Yakın vakte kadar birden fazla insan mRNA aşılarının ismini bile duymamıştı Artık ise Mutlukent Escort bilim insanları bu aşıların dayandığı ve Nobel Mükafatı alan teknolojinin pek çok sıhhat problemini çözmede kilit rol oynayabileceğine inanıyor
Üç yıl kadar evvel Anna Blakney Londra’daki bir laboratuvarda yeni bir Tuzla Escort alanda çalışırken bilim etrafı dışında çok az insan mRNA aşılarını duymuştu
Covid 19 salgını nedeniyle artık pek çok insan Pfizer BioNTech ve Moderna üzere ilaç şirketlerinin mRNA aşılarından haberdar Lakin Gebze Escort üç yıl kadar evvel Anna Blakney Londra’daki bir laboratuvarda nispeten göze çarpmayan niş bir bilim alanında çalışıyordu Bilim etrafı dışında çok az insan mRNA aşılarını duymuştu
Blakney 2016’da Londra’daki Imperial Aydınlı Escort College’da doktorasına başladığında bile pek çok insan bunun işe yarayıp yaramayacağı konusunda şüpheciydi Şimdiyse mRNA’nın tıpta oyunun kurallarını değiştiriyor diyor
Haberci ribonükleik asit ya da kısaca mRNA çok büyük heyecan verici soruları gündeme getiriyor mRNA aşıları kanser HIV tropikal hastalıklar için bir tedavi sağlayabilir ve hatta bize insanüstü bir bağışıklık kazandırabilir mi
mRNA genetik kodu DNA’dan hücrenin protein yapma sistemine taşıyan tek sarmallı bir molekül mRNA olmadan genetik kodunuz kullanılamaz proteinler yapılamaz ve bedeniniz çalışamaz Şayet DNA banka kartı ise mRNA da kart okuyucudur
Bir virüs hücrelerimize girdiğinde kendi RNA’sını hür bırakır ve ele geçirilmiş hücrelerimizi kandırarak bağışıklık sistemimizi tehlikeye atacak biçimde virüsün kopyalarını viral proteinler halinde dışarı atar
Geleneksel aşılar antijen ismi verilen zayıflatılmış virüs proteinlerinin enjekte edilmesiyle çalışır ve bu da bedenin bağışıklık sistemini virüsü tekrar ortaya çıktığında tanıması için uyarır
MRNA aşılarında ise antijenin kendisini enjekte etmeye gerek yoktur Bunun yerine bu aşılar antijenin mRNA’ya çevrilmiş genetik dizisini yahut kodunu kullanır Bu gerçeğinin hayaleti üzeredir ve bedeni kandırarak gerçek antikorlar oluşturmasını sağlar Daha sonra yapay mRNA’nın kendisi onu parçalayan enzimler de dahil olmak üzere bedenin doğal savunması tarafından bozularak yok olur ve bize yalnızca antikorlar kalır
Bu nedenle mRNA aşıları klâsik aşılara kıyasla daha inançlı daha süratli ve daha ucuza üretilebilir Artık milyonlarca tavuk yumurtasının içinde ölümcül virüsler yetiştiren devasa biyo güvenlikli laboratuvarlara gereksinim yok Bunun yerine tek bir laboratuvar antijenin proteinlerini liste halinde tüm dünyaya e posta ile gönderebilir
Blakney bu bilgiyle bir laboratuvarın 100 ml’lik tek bir test tüpünde bir milyon doz mRNA yapabileceğini söylüyor
Pandemi sırasında bu sürecin gerçek vakitli işleyişine şahit olduk 10 Ocak 2020’de Pekin’deki Çin Hastalık Denetim ve Tedbire Merkezi’nde zoonoz hayvandan beşere bulaşan hastalıklar uzmanı Zhang Yongzhen Covid 19’un genom dizilimini yapıp sonraki gün yayınladı Dünya Sıhhat Örgütü WHO 11 Mart’ta Covid 19’u pandemi ilan etti 16 Mart’ta Zhang’ın dizilimi kullanılarak birinci mRNA aşısı birinci etap klinik denemesine başladı
ABD Besin ve İlaç Dairesi Pfizer BioNTech Covid 19 aşısını 11 Aralık 2020’de onayladı ve beşerler için onaylanan birinci mRNA aşısı ve klinik deneylerde 95 aktiflik oranına sahip birinci aşı olarak tarihe geçti Bir hafta sonra Moderna mRNA aşısı onaylandı Daha evvelki en süratli aşı unvanı kabakulak aşısına aitti ve onaylanması dört yıl sürmüştü Moderna ve Pfizer BioNTech aşıları ise yalnızca 11 ayda onaylanmıştı
mRNA teknolojisinin öncüleri
mRNA aşısının dayandığı teorinin öncüleri Pennsylvania Üniversitesi’nden bilim insanları Katalin Karikó ve Drew Weissman Her iki bilim insanı 2021’de ABD’nin en büyük biyomedikal araştırma mükafatı olan Lasker Ödülü’ne Ekim 2023’te de Nobel Tıp Ödülü’ne layık görüldü
Ancak onların çalışmaları da öbür bilim insanlarının onlarca yıllık araştırma ve deneylerine dayanıyordu Lakin 2019’da bile mRNA aşılarının kullanımının en az beş yıl alacağına inanılıyordu Pandemi bu adımı öne çekti
Weissman ve Karikó’nun çalışma arkadaşı ve Carnegie Mellon Üniversitesi’nde kimya mühendisliği uzmanı Kathryn Whitehead mRNA dünyasında bu acil durum senaryosunda 95 birinci aktiflik oranlarını hayal edebilecek çok fazla insan yoktu itirafında bulunuyor
Ama artık olasılıklar sonsuz görünüyor ve Blakney’in dediği üzere Bununla diğer hangi aşıları yapabiliriz Ve bunun ötesinde ne yapabiliriz konusu tartışılıyor
Rochester Üniversitesi’nden Dragony Fu Covid 19 için mRNA aşısı 1 0’a tanıklık ediyorsak 2 0’ın da Sars üzere patojenler ile HIV üzere başka yabancı istilacılara da uygulanabileceğini Covid’den evvel de şirketlerin HIV’e karşı mRNA aşıları geliştirdiklerini belirtiyor patojenler kampında Zika herpes ve sıtma parazitlerini de sayıyor
Fu’ya nazaran Diğer kategori ise otoimmün hastalıklar Bu ilgi alımlı zira aşının çok katı tarifinin ötesine geçiyor Fu geleceğin örneğin iltihaplanmayı azaltmak için mRNA tedavileri içerebileceğini söylüyor Teorik olarak bu pek çok olasılığın önünü açıyor diyor
Ohio Eyalet Üniversitesi’nden Yizhou Dong mRNA’yı barındırmak ve bedenimiz tarafından çabucak yok edilmeden hücrelere inançlı bir biçimde iletmek için gereken küçük yağ topları yahut lipitler konusunda uzman Lipidler isimsiz kahraman olarak tanımlanıyor lipid iletimi 2018’de mükemmelleştirilip onaylanmasaydı 2020’de Covid 19 mRNA aşıları olmayacaktı Dong Covid 19’dan evvel bu yeni lipid iletim tekniğini mRNA ile birleştirmenin genetik bozukluklar kanser immünoterapisi bulaşıcı hastalıklar ve bakteriyel enfeksiyonlar da dahil olmak üzere daha geniş uygulamalarını inceleyen birçok araştırma olduğunu söylüyor Antijene sahip olduğunuz ve proteini sekanslayabildiğiniz sürece teorik olarak işe yaraması gerekir
Lipid iletimi ve mRNA teknolojisindeki atılım sayesinde geliştirilmekte olan aşılar ve tedaviler ortasında kistik fibroz ve multipl skleroz için mRNA terapileri HIV için mRNA aşısı kalp hastalığı için terapiler ve ağır akciğer hastalıkları ve astım için mRNA terapileri bulunuyor
Tropikal hastalıklar için de tahliller araştırılıyor Moderna Zika ve Chikungunya için klinik mRNA aşı denemeleri yapıyor Her iki hastalık da dünyanın en fakir nüfuslarını etkilediği ve kâfi araştırma ve finansman alamadığı için ihmal edilmiş hastalıklar MRNA aşılarının suratı ve maliyeti bu paradigmayı değiştirebilir ve ihmal edilen tropikal hastalıkların sonunu getirebilir
Ancak tahminen de raflarda yerini alacak bir sonraki mRNA aşısı daha yaygın bir hastalık olan gribe yönelik olabilir İnfluenza virüsleri dünya çapında her yıl tahminen 290 bin ila 650 bin vefattan sorumlu Whitehead Yakın gelecekte gribe karşı mRNA aşılarını görmemiz çok muhtemel diyor Kimi uzmanlar birtakım ülkelerde Covid 19’dan daha fazla mevte yol açabilecek bir grip salgını olabileceği ihtarında bulunmuştu
Kanser aşı ve tedavi denemeleri
Birçok ilaç şirketi de kanser için mRNA aşıları ve tedavileri peşinde ve bir dizi klinik deneme devam ediyor Blakney şöyle açıklıyor Kanser hücreleri ekseriyetle bedeninizdeki öteki hücrelerin sahip olmadığı makul yüzey belirteçlerine marker sahip Bağışıklık sisteminizi bu hücreleri tanıması ve öldürmesi için eğitebilirsiniz tıpkı virüsü tanıması ve öldürmesi için eğitebileceğiniz üzere tümör hücrelerinizin yüzeyinde hangi proteinlerin olduğunu bulursunuz ve bunu aşı olarak kullanırsınız
Blakney’e nazaran hastaya özgü kişiselleştirilmiş tıp fikri yıllardır heyecan veren bir beklenti bu mRNA’nın arkasına kadar açacağı bir öteki kapı olabilir Teorik olarak tümörünüzü çıkarıyorlar sekanslıyorlar yüzeyinde ne olduğunu görüyorlar ve sonra size özel bir aşı yapıyorlar
mRNA 2 0 ile kanser HIV ve tropikal hastalıklar için tedaviler gelecekse 3 0 ile daha da ileride neler olabilir Çağdaş tıp için büyük bir kaygı alanı antibiyotik direnci Blakney Potansiyel olarak C difficile üzere bakteriyel bir antijene yahut tedavisi sahiden sıkıntı olan kimi bakterilere karşı aşı yapmayı düşünebilirsiniz diyor Şimdi rastgele bir deneme yapılmadı lakin Frontiers üzere bilimsel mecmualar bu fikri araştırdı
Daha genel ticari sıhhat ve iyilik uygulamaları için de potansiyel var Örneğin Fu kendisi de dahil olmak üzere yüz milyonlarca Asya kökenli insanı ve aslında global nüfusun varsayımı 68’ini etkileyen laktoz alerjisinin bir gün gaye alınabileceğini öne sürüyor Laktozu parçalamamı sağlayan protein bende eksik Gelecekte laktozu parçalayan proteini üretecek bildirisi mRNA’yı iletmenin bir yolunu geliştirebilirsiniz Hayatı tehdit eden bir şey değil lakin bunun milyar dolarlık bir sanayi olacağını hayal edebiliyorum
Ohio State Üniversitesi’nde Dong kolesterole karşı başarılı bir fare denemesi bile yürüttü PCSK9 proteini yüksek olan şahıslarda kolesterol yüksek olma ve erken kalp hastalığı gelişme eğilimi var Bir tedaviden sonra farelerde PCSK9 protein düzeyini 95’in üzerinde azaltabildiğimizi fark ettik Bu katiyen çok kıymetli bir araştırma Dong’a nazaran en az bir biyoteknoloji şirketi PCSK9’u inhibe etmek için mRNA kullanarak bir klinik deneme planlıyor
Tüm bunlar şu soruyu gündeme getiriyor mRNA tedavileri bize neredeyse insanüstü bir bağışıklık kazandırabilir mi Halihazırda Covid 19 mRNA aşıları birtakım insanların yüksek düzeylerde antikor üretmesine yol açarak Covid 19’un birkaç varyantını tıpkı anda etkisiz hale getirebiliyor
Aynı vakitte çeşitli mRNA aşılarını bir ortaya getirerek kanser ve virüsleri birebir anda önleyebilecek tek bir güçlendirici aşı oluşturma potansiyelinden de kelam ediliyor
Bu makalenin İngilizce yepyenisi birinci olarak Kasım 2021’de yayımlandı mRNA teknolojisini geliştiren bilim insanları Katalin Kariko ve Drew Weissmanon’un 2 Ekim’de Nobel Tıp Mükafatı almasıyla ilgili son gelişmeyi de içerecek biçimde güncellendi
